Μιχαήλ Ξανθάκης

Νίκος Αντωνόπουλος, Επίκουρος Καθηγητής, Τμήμα Ψηφιακών Μέσων και Επικοινωνίας του Ιονίου Πανεπιστημίου (επιβλέπων)
Αγγελική Σγώρα, Επίκουρη Καθηγήτρια, Τμήμα Ψηφιακών Μέσων και Επικοινωνίας του Ιονίου Πανεπιστημίου (εσ. μέλος)
Αναστασία Κομνηνού, Καθηγήτρια, Κτηνιατρικής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (εξ. μέλος)

Περίληψη:
Η παρούσα ερευνητική πρόταση διερευνά τις σύγχρονες τάσεις μίας ειδικής μορφής οικοτουρισμού, της παρατήρησης του νυχτερινού ουρανού, καθώς και τις πρακτικές της περιβαλλοντικής επικοινωνίας και τον ρόλο του μάρκετινγκ στην εν λόγω μορφή. Ιδιαίτερη βαρύτητα δίνεται στον «νυχτερινό τουρισμό», την εναλλακτική αυτή μορφή με τις περιορισμένες, σε σύγκριση με τις υπόλοιπες μορφές, παρεμβάσεις στο περιβάλλον, που ταυτόχρονα αναδεικνύει την σκοτεινότητα μιας περιοχής ως φυσικό πόρο, συμβάλλοντας στην τοπική ανάπτυξη [1]. Σκοπός της έρευνας είναι να διερευνήσει κατά πόσο η επιλεγείσα περιοχή το Υποψήφιο Διεθνές Πάρκο Σκοτεινού Ουρανού του Εθνικού Δρυμού Αίνου, διαθέτει τα χαρακτηριστικά που απαιτούνται για την ανάπτυξη του νυχτερινού τουρισμού και ποιες είναι οι τεχνικές του μάρκετινγκ και ο ρόλος της περιβαλλοντικής επικοινωνίας απέναντι στο σοβαρό περιβαλλοντικό πρόβλημα της φωτορύπανσης, ώστε να επιτευχθούν τα επιδιωκόμενα αποτελέσματα, δηλαδή η οικοτουριστική ανάπτυξη του Πάρκου. Τα διεθνή πάρκα σκοτεινών ουρανών είναι στην ουσία προστατευόμενες περιοχές (Εθνικοί Δρυμοί, Εθνικά Πάρκα, Περιοχές ιδιαίτερου φυσικού κάλους κτλ.) οι οποίες προσθέτουν στις υπάρχουσες δομές προστασίας και την προστασία του νυχτερινού ουρανού και της φύσης από τη φωτορύπανση. Ο θεσμός αυτός αποδείχτηκε ιδιαίτερα πετυχημένος, καθώς οι επισκέπτες των εθνικών πάρκων ζουν την συγκλονιστική εμπειρία ενός πραγματικά σκοτεινού ουρανού σε νυχτερινά προγράμματα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης ή νυχτερινές δραστηριότητες και αποτελούν αγγελιοφόρους της σημασίας της προστασίας του φυσικού περιβάλλοντος από τη φωτορύπανση [2]. Αυτό οδήγησε σταδιακά σε μεγαλύτερη αναγνώριση του προβλήματος της φωτορύπανσης, σε συνδυασμό και με δράσεις. Όπως: νυχτερινή φωτογράφιση, παρατήρηση, ουρανογραφία στα πάρκα σκοτεινού ουρανού. Η αναγνώριση του προβλήματος οδήγησε σε ισχυρότερη πίεση για σωστό φωτισμό και μέτρα κατά της φωτορύπανσης όχι μόνο στην περιοχή των πάρκων, αλλά και σε γειτονικές αστικές περιοχές. Ταυτόχρονα, τα εθνικά πάρκα είδαν αύξηση επισκεψιμότητας και εσόδων και τη διαφοροποίηση της δραστηριοποίησής τους μέσω καινοτόμων περιβαλλοντικών προγραμμάτων [3]. Βασική προϋπόθεση ωστόσο για την ανάπτυξη του νυχτερινού τουρισμού σε μια περιοχή αποτελεί η συναίνεση και συνεργασία των ντόπιων κατοίκων και των τοπικών φορέων. Η συμμετοχή σε όλα τα στάδια που απαιτούνται για την επίτευξη των στόχων και η σύμπραξη με τα ενδιαφερόμενα μέρη που δραστηριοποιούνται στον τόπο καθώς και με κεντρικούς φορείς, θέτει τις σωστές βάσεις για την εφαρμογή ενός τέτοιου εγχειρήματος. Σημαντικό ρόλο στον προσδιορισμό της ειδικής αυτής μορφής οικοτουριστικής αγοράς, διαδραματίζει επίσης το κοινό στο οποίο απευθύνεται το εν λόγω προϊόν και χαρακτηρίζεται για την ευαισθησία του σε περιβαλλοντικά ζητήματα, το ενδιαφέρον του για συμμετοχή σε συναφείς μαθησιακές εμπειρίες, την επιλογή εγκαταστάσεων μικρής κλίμακας κ.α., στοιχεία που καθορίζουν και τα επικοινωνιακά μέσα που θα χρησιμοποιηθούν για την προσέγγισή του [3]. Η προσέλκυση του ενδιαφέροντος τους, η δημιουργία των κατάλληλων υποδομών που θα εξυπηρετήσουν τις ανάγκες τους, καθώς και η προσφορά μιας ολοκληρωμένης εμπειρίας, όπως οι ίδιοι την επιθυμούν, επιδρά καθοριστικά στον προορισμό και την εξέλιξή του, καθώς οι επισκέπτες του Πάρκου σκοτεινού ουρανού αναζητούν τα αυθεντικά του χαρακτηριστικά, γεγονός που σε μεγάλο βαθμό μεταθέτει την ευθύνη στους υπεύθυνους του μάρκετινγκ και της περιβαλλοντικής επικοινωνίας να σχεδιάσουν και να αναδείξουν τα στοιχεία αυτά [3].

[1] A. Papalambrou, P. Antonopoulos και B. Zafiropoulos, «“DarkSky.gr’’ – A Greek Campaign for Light Pollution Awareness,» σε 9th International Conference of the Hellenic Astronomical Society, Athens, 2010.
[2] International Dark Sky Association, «International Dark Sky Places,» International Dark Sky Association, [Ηλεκτρονικό]. Available: https://www.darksky.org/our-work/conservation/idsp/. [Πρόσβαση 25 9 2020].
[3] E. Fayos Sola, C. Marin και J. Jafari, «Astrotourism: No Requiem for Meaningful Travel,» Pasos. Revista de Turismo y Patrimonio Cultural, τόμ. 12, αρ. 4, pp. 663-671, 2014.